Introductie
Al zo lang ik me kan herinneren, heb ik karma een charmant idee gevonden: Mensen die slechte dingen doen, overkomen slechte dingen en mensen die goede dingen doen krijgen er uiteindelijk net zo veel goeds voor terug.
Hoewel ik niet een gelovig type ben, is het iets wat ik geloof (of in ieder geval wil geloven).
In de westerse wereld wordt er vaak aan karma gedacht wanneer er onverwacht iets goeds of slechts gebeurt. Neem een spel als voorbeeld: karma wordt genoemd wanneer een speler die jou expres tegenwerkt geen geluk heeft in zijn of haar volgende beurt. Daarnaast vinden we het fijn als een aardig iemand wint (maar natuurlijk niet zo fijn als dat we zelf zouden winnen 😉 ).
En dit is precies wat ik altijd dacht dat karma was. Gedraag je als een eikel, en mensen doen geen goede dingen voor je. Wees een aardig persoon, en er gebeuren goede dingen omdat mensen vinden dat je dit verdient.
Uiteraard is er ook nog de onderbewuste “vibe” die je afgeeft aan de mensen om de heen, maar het punt blijft hetzelfde: karma is een mensending.
Maar kan karma ook dieper gaan dan dat? Zou het kunnen dat karma meer lijkt op de religieuze interpretaties? Iets wat niet alleen bestaat door mensen, maar iets wat is vervlochten met het bestaan zelve?
Hoewel deze stelling erg mooi klinkt, is deze ook complex: je maakt een keuze, en even later past het universum je lot aan om je te belonen of te straffen. Betekent dit dat er een universele definitie is voor goed en slecht? En betekend dit ook dat er een medium is waar een score wordt bijgehouden in de vorm van “karma-punten”?
Nou, in dit artikel ga ik een zaak maken voor precies dat…zo goed als. Maar waarschijnlijk net iets anders dan je nu verwacht.
Definitie
Voor we in de materie duiken, wil ik verduidelijken dat dit artikel geen beargumentering is voor een specifieke interpretatie van (de wet van) karma. Het zal slechts verwijzen naar het concept van actie en reactie waar we in het alledaagse leven naar verwijzen. Meer in lijn van “wie de bal kaatst, kan hem terug verwachten”.
Jij
Natuurlijk zou dit artikel niet van mij zijn als ik er niet op z’n minst iets complex, vaags en moeilijk te begrijpen bij betrek. En aangezien dit artikel niet anders is, zal ik jou erbij betrekken. Ja…jij!
En het concept van “jij” is inderdaad een moeilijke. Nu stop je misschien even met lezen omdat je het hier niet mee eens bent. Je voelt je best wel “jou”, of niet? Op dit moment misschien zelfs wel net wat meer omdat je je gedachten nu concentreert op jouw “jij-heid”.
Maar was jij gisteren “jij”? Was jij vorige week “jij”? En hoe zat dat 10 jaar geleden?
Nou, natuurlijk was jij jij. Je herinnert je dat je jou was in het verleden. En je plant voor jezelf in de toekomst. Toch kan er een zaak gemaakt worden dat jij niet jezelf was, en ook niet wordt.
Natuurlijk is “jij” maar een definitie die we hebben toegewezen aan wat we ervaren als mensen. Een ervaring die alleen jij zult hebben. Waarschijnlijk omdat een begrip van “jij” nuttig is voor “jouw” overleven. Je kunt leren van het verleden, en de toekomstige “jij” beïnvloeden.
Maar alleen omdat we het woord “jij” hebben gekoppeld aan ons gevoel van “jij-heid” betekent niet dat het daarnaast enige waarde heeft buiten onze eigen strekking van waarneming en ervaring.
Het onderwerp van identiteit is een volledig filosofische discussie in zijn eigen recht. Je zou over fysieke identiteit kunnen discussiëren of zelfs vraagtekens kunnen zetten bij de definitie van identiteit. Maar in plaats van deze onderwerpen wil ik je uitdagen om na te denken over je eigen perspectief van “jij”.
Neem een moment om een aantal jaar terug te kijken, naar een jongere jij. Vanaf jouw perspectief is deze jongere versie ook deel van jou. Maar los van dit gevoel en het feit dat de meeste mensen zouden zeggen dat jij en deze jongere versie van jou dezelfde persoon zijn, hoe voel je daar zelf over?
Afhankelijk van hoe ver je terugkijkt, heb je waarschijnlijk weinig gemeen met de persoon die je vroeger was.
Je was een kind met hele andere percepties van en gedachten over de wereld dan je nu hebt. In veel opzichten lijk je waarschijnlijk meer op anderen van je leeftijdsgroep dan dat je op je vroegere zelf lijkt.
Het enige echte voordeel dat je hebt om je jongere zelf beter te kunnen begrijpen dan iemand met wie je veel gemeen hebt, is je vermogen om ervaringen (en bewustzijn) vanuit dat standpunt te herinneren.
Het hebben van herinneringen van je jongere zelf kan in zichzelf een argument zijn om jezelf te onderscheiden van andere mensen. Echter zou dit slechts in één richting zijn. Het geeft je wel een verbinding met je verleden. Maar verbindt je niet met enige toekomstversie van jezelf.
En aangezien onze acties alleen de toekomst kunnen beïnvloeden, is de verbinding met je toekomstige zelf het belangrijkste voor dit artikel. Je bent bereid om offers te brengen ten behoeve van de toekomstige persoon die je zult worden. Een persoon met wie je nog helemaal geen connectie hebt.
Een moment van bewustzijn
En laten we zeggen dat we het idee accepteren dat we niet langer de persoon zijn die we waren en in de toekomst een andere persoon zullen zijn. Wat zal er gebeuren als we dit idee verder onderzoeken? Natuurlijk waren we 10 jaar geleden een ander persoon. Maar hoe zit het met 5 jaar? Een jaar? Een maand?
Accepteren dat je 10 jaar geleden een andere persoon was, moet betekenen dat je ergens in die periode van de ene persoon in de andere bent veranderd.
De filosofie van flow en verandering zijn diepe onderwerpen op zichzelf. Deze discussies zijn natuurlijk sterk afhankelijk van de definitie: wat is het om jou te zijn? Wat betekent het om een ander persoon te zijn?
Aangezien dit een artikel is over jouw ervaring, ben je vrij om dit zelf te definiëren. Misschien definieer je jezelf als de persoon die je vandaag bent. Misschien zet je dit gedachtespoor voort en besluit je dat je alleen de persoon bent die je op dit moment bent. Een enkele toestand in tijd.
Ongeacht hoe je je moment van zijn definieert, het is een manier om je verleden, heden en toekomst te scheiden. In plaats van jezelf te zien als een persoon die van geboorte tot dood leeft en gedurende je hele leven één enkel groot bewustzijn te hebben, kun je jezelf interpreteren als een bewust wezen dat slechts in één moment leeft, een moment van bewustzijn. Het enige dat toekomstige en vroegere bewuste momenten verbindt met je gevoel van “jij”, is dat die momenten zich ook bewust zijn van je eerdere herinneringen en verbeelding van de toekomst, waardoor de illusie ontstaat van het voortdurende bewustzijn dat je ervaart.
You cannot suffer the past or future because they do not exist. What you are suffering is your memory and your imagination.
Sadhguru
Afgezien van de illusie van deze verbindingen is er niets dat één van deze momenten meer “jij” maakt dan welk ander moment dan ook.
De onderstaande afbeelding is een eenvoudige weergave van dit idee: jij als een verzameling van bewuste momenten.
(De bovenstaande weergave is lineair om het argument begrijpelijker te maken. Merk op dat het concept van tijd eigenlijk niet nodig is voor deze abstractie. Om het artikel niet te complex te maken zal ik daar nu niet op ingaan.)
Anderen
Nu we “jou” hebben behandeld, is het tijd om een ander belangrijk aspect van karma te behandelen: anderen. Zonder de invloed van anderen zouden er immers geen goede of slechte acties zijn om mee te beginnen en dus ook geen karma om over te spreken.
Met de voorgaande hoofdstukken in gedachten zal het behandelen van anderen geen grote sprong zijn. Je definieert anderen waarschijnlijk als “andere mensen”. Maar als mensen meerdere bewuste momenten ervaren, hoe verschilt een bewust moment van een ander dan echt zo van een bewust moment dat ooit van jou was?
Stel je alle bewuste momenten voor die ooit hebben bestaan en ooit zullen bestaan in kaart gebracht in één landschap. Een klein deel hiervan zullen bewuste momenten zijn die je in je verleden hebt ervaren. Een ander deel zijn momenten die je als je toekomst zult ervaren. Maar aangezien zelfs je eigen bewuste momenten niet verbonden zijn door iets meer dan geheugen en verbeelding, wat maakt ze anders dan de bewuste momenten van andere mensen?
Hoewel je deze gedachte zou kunnen opvatten als het afzwakken van het gevoel van “zelf”, kan het ook worden geïnterpreteerd als een versterking van het gevoel van “alles”. Als de connectie die je hebt met je verleden en toekomst inderdaad niet zo speciaal is als we voelen dat ze zijn (en in de natuur / natuurkunde is dat zelden het geval), zou je ook kunnen stellen dat de connectie die we hebben met al het andere net zo speciaal zou kunnen zijn als die intuïtieve verbinding die we ervaren met onszelf.
Wat als de bewuste momenten die je hebt ervaren als kind, een ander persoon, net zo verschillend zijn van je huidige bewuste moment als je huidige bewuste moment is met alle anderen? Er kunnen meerdere bewuste “ervaringen” zijn, maar misschien is er maar één bewustzijn.
The lives of others might just be a part of your life that you do not remember nor imagine.
Karma
Inmiddels zullen de meesten van jullie waarschijnlijk een redelijk idee hebben waar ik met dit artikel heen wil. De zaak die ik maak is vrij eenvoudig samen te vatten; in plaats van een scheiding te maken tussen mensen, maak ik een scheiding op basis van bewuste momenten.
Toegegeven, het nemen van deze sprong vergt enige verbeeldingskracht. Maar als je het idee kunt accepteren, opent het je voor een heel nieuw perspectief. In plaats van geïsoleerde ervaringen van een enkel persoon, kun je je plotseling de ervaringen van verschillende bewuste momenten herinneren. En wat misschien nog belangrijker is, is dat het een stuk gemakkelijker is om het bestaan van bewuste momenten te accepteren die niet afkomstig zijn van de persoon die je bent.
Het kunnen herinneren dat je bewust was toen je jonger was, is een geweldig eerbetoon aan het bewustzijn bij anderen. Als de waarschijnlijkheid van een bewustzijn in een toekomstige versie van jezelf ervoor zorgt dat je voor jezelf wilt zorgen en zelfs huidige genoegens wilt opofferen voor de toekomst, waarom geldt dat dan niet voor anderen?
Als de bewuste ervaring inderdaad voor iedereen hetzelfde is. Heeft het dan zin om onderscheid te maken omdat de ene tot je toekomstige “jij” behoort en de andere tot een ander persoon? Zou het niet logischer zijn om voor andere mensen te zorgen zoals jij voor je toekomstige zelf zou zorgen? Natuurlijk kun je het je niet herinneren, maar de andere persoon, of liever “jij” zou het misschien zelfs meer waarderen dan je toekomstige zelf zou doen.
Je zult waarschijnlijk geen slechte dobbelsteenworpen krijgen in een spel omdat je je als een eikel gedraagt. Maar uiteindelijk ervaar je die energie misschien gewoon terwijl je aan de andere kant van die tafel zit.
Karma is dan misschien geen onverklaarbare hogere natuurkracht, noch een puntensysteem in één of ander kosmisch grootboek. Maar karma zijn alle acties die we ondernemen (goed of slecht), die door anderen worden beïnvloed en ervaren. En zelfs als je denkt dat een handeling “jou” niet beïnvloedt, zou dat toch best mogelijk zijn. Gewoon niet de “jij” die je nu bent.
Hopelijk heb je dit uitgebreide argument niet nodig om al het leven te waarderen. Maar ik zou zeggen dat dit argument niet alleen karma probeert te verkopen. Het pleit voor een mooi en evenwichtig universum. Uiteindelijk zul je alle vriendelijkheid ervaren die je in dat universum hebt gebracht. Als het niet in dit leven is, zal het in een ander leven zijn.
Persoonlijke gedachten
Persoonlijk vind ik dit een erg mooie gedachte. Het geeft niet alleen een verklaring voor een onderwerp als karma, het maakt ook alle bewuste wezens verantwoordelijk voor de algehele ervaring van het bestaan. Onze acties veranderen de gemiddelde ervaring van bewustzijn. Al is het maar een heel klein beetje.
Het is een eerbetoon aan wederom een evenwicht zoals er al zoveel in de natuur te vinden zijn. We zijn allemaal de rechter, jury en beul van alles binnen het bestaan. Als we iets als slecht beoordelen, zijn het ook de onze eigen acties die een verschil kunnen maken.